ตำนานเมืองล้านช้าง ระยะทางจากล้านช้างไปลังกา

ชื่อเรื่อง       ตำนานเมืองล้านช้าง

ลิ้งต้นฉบับ   http://www.laomanuscripts.net/lo/texts/7655#1

รายละเอียด  มปจ / อักษรธรรมลาว / ๗๔ หน้า  / วัดสีทอง บ้านนาคำ เมืองไชพูทอง
                 แขวงสะหวันนะเขด

เนื้อหาสรุป

๑

นโมตัสสภควโต อรหโตสัมมามัมพุทธัสสะ นโมพุทธายโลโกปะการะสัมปัตติ อันนี้เราไหว้คุณแก้วทั้ง ๓ ก่อน เราจักไหว้ประตัยปรเมสวร ทั้งเจ้ารัสสี ๘ พระองค์ อันมาตั้งจักกวานทั้งมวล แต่ปถมกัป ...(ไม่ชัด) …/ ทั้งมวลชุอัน ที่นี้เราจักกล่าวตำนานแต่เมืองล้านช้าง ไปต่อเท้ารอดเชียงใหม่ ผี้จักไปทางเมืองนาน ตราบต่อเท้าเมืองขวามที่ท่าน้ำคงที่ท่าฝั่งย่อมจักเมือทางเหนือ แต่เชียงแสน ออกไปเชียงใหม่แสน ๔ หมื่นวา แต่ / เชียงใหม่ไปขว้ามท่าฝั่งน้ำคง ก็แสน ๔ หมื่นวา แต่ท่าในน้ำคงไปรอดเมืองทางอันเปนเค้าทางจักไปเมืองหงสา ไปก้ำซ้ายจักไปตองอู ไปก้ำขวาอันเมืองตองอูนี้เเปนเมือง โทกะพราหม ทํเอาโออัน ...ธาตุมา / ถปันนาไว้เปนมหาเจดีบัดนี้ แต่เมืองตองอูมาเมืองหงสา ทางบก... รอด..ล่องมาทางน้ำตองอู หากเปน … น้ำแม่ … เมืองตองอูไปรอดเมืองอ่างวะ สิบ ๕ วันจึงรอด เมืองก้ำอางวะ แต่อางวะจักไปให้รอดเมืองห้ออันเปน …

๒

เมืองลุ่มฟ้านั้น ๖๐ วัน จังรอดเมืองแส แดนเมืองแสแลเมืองโกสัมพี … กันหั้นแลแดนเมืองนายเมืองเสียวป้อ เมืองบ่แสงเมืองมิด ๔ เมืองนี้ แดนติดแดนติดอ่างวะ แต่เมืองอ่างวะนี้เปนทางหลวงรอดเมืองเยียวชุแห่ง เท้าแดนเมืองแสพู้นแล ยังมีเมือง ๔ อันเปนขอบด่าน /ห้อด่านเยียวติดกัน อันนึงชื่อว่า ... อัน ๑ ชื่อว่า (เมืองวังสัน? อัน ๑ ชื่อเมืองทัน? อัน ๑ ชื่อว่าเมือง แขน? ) ๔ เมืองนี้เปน ? ด่านห้อด่านเยียว อันนี้ทางบกเท้าเมืองห้อแล แต่เมืองอ่างวะ ขึ้นทางน้ำอาจิระวดีเมือ ๑๐ วัน คืนจึงรอดท่าสา ที่นั้นมหาโมคคลีบุตติสสเถรอยู่หั้นแล / ที่นี้พ่อค้าห้อ พ่อค้าเยียว ทั้งม่านเมงทั้งมวล ก็มาซื้อมาขายดอมกันที่ท่าสาหั้นแล อันนี้ฟากน้ำอจิระวดีก้ำขวาเมืองขึ้นมาฟากในน้ำอจิระวดีนั้นชื่อว่า ท่าเมืองพวน ? เมืองแล ออกแต่นั้นไปสิบคืน จึงรอดเมือง / คองเมืองยางสองเมืองนี้ ๓๖ เจ้าฟ้า แดนเมืองก้ำเหนือติดห้อหลวง แดนเมืองก้ำใต้ติดละเขิน อันเราว่าเมืองพาราณสีนั้นแล ชาวเมืองคอนเมืองยางฝ่าย ๑ เขาตกท่ายมมนา หัวน้ำยมมนานั้นหางเมืองปล่องท่าน้ำรายชายคำหั้นแล เขาชาวเมืองนั้น

๓

เปนเยียวทั้งมวล อันว่าพระเขานั้นชื่อว่าขาอนา โชอนา ? เขานั้นบ่องหูสองแห่ง แห่ง ๑ ใส่ทอง แห่ง ๑ ใส่ดอกไม้ ผ้าอันเขานุ่งนั้น ลวงกว้างและยาว ๓ สอก แม่ยิงผู้ชายนุ่งสิ่งกัน อันนี้ก้ำเหนือเท้าแดนห้อ ก้ำตาวันตกรอดเมืองละะเขิน ที่นี้จักกล่าวแต่เมืองอ่างวะ ล่องน้ำอะจิระ / วดีเถิงเมืองอันนึงชื่อว่าเมืองตาลุปะ แต่ตลุปะรอดกูมกาม ที่เมืองกูมกามนั้น พระสีทัมมอโสกราชาตั้งสาสนาที่นั้นแล พระยา ๓ ตาก็ตั้งที่นั้น พระยามุลินทาแลพระมหานาคเสนเจ้าก็ตั้งที่นั้น น้ำมันดินอัน / พระยาอินทานิรมิดให้แก่สังฆะเจ้าให้เอาขึนไว้ธัมมพระเจ้าที่นั้นแล อันนี้เปนก้ำชาวลังกา อันนี้เปนก้ำชาวชุมพูทวีป พระยาอินทาจึงนิรมิดให้เพื่อดั่งนั้นหั้นแล แต่นั้นล่วงมารอดเมืองแ / ประทีนั้นเปนที่ซื้อที่ขาย แลกทองแลกเงินกัน สาสนาพระยาที่นั้นก็โอรารึกนักแล แต่นั้นล่วงมารอดธาดสัก อันเมิงว่าตละนั้นแล น้ำสมุดหากไปรอดหั้นแล แต่นั้นเท้าแม่น้ำกวงตะเหมิอะ เมือรอดหงสา คืน ๑ เปน ๒

๔

วัน รอดเวียงหงสาหั้นแล แต่ธาตตะกุ่งนั้นแล้วไป ๙ คืนรอดเมืองอัน ๑ ชือว่าเมืองโปตกสิมา เมืองอันนั้นเปนท่าสะเพาเมืองเทดทั้งมวล เปนต้นว่าฝารั่งเมืองพัน สะหลวงแกแสพันคาอะวัย เมืองเทดทั้งมวล ฝูงนี้ตกท่าสะเพาที่ ๑ ที่ตกเมืองตะนาวสีที่ ๑ ตกเมืองโปกะสีมมา / เมื่อก่อน พุ้นเขาว่าเมืองกุสินารายที่พระเจ้านิพพาน แต่ท่าหัวเรือไปตาวันออก รอดป่าไม้รัง ที่พระเจ้านิพพาน ๕ พันว่าแต่นั้นจักไปเมืองประตามหายทองนั้น เทียวทางบก ๑๐ วันแล แดนเมืองฝูงนี้ หากติดแดนเมืองหงสาแล ท่า / เมืองโปกะสีมมานั้น ไปเมืองลังกานั้นทางบกบ่มี เท้าไปทางสะเพา เมื่อลมดี ๒๕ วันก็มี ๓๐ วันก็มี จึงรอดท่าลังกา อัน ๑ ชื่อว่านาราด อันนี้เปนท่าห้อจึงก็มาหันเมืองตักกสีลา ก็มาหันเมืองนาราย ก็มาหันเมืองสังคิบ / พระลี ก็มาหันมืองรายพระนาสวร ก็มาหันเมืองทั้งมวลนี้ก้ำตาวันตก ก้ำเหนือ พ่อค้าสำเพาทั้งหลายเปนต้นว่า ห้อหลวงทังเมืองพาราณสีอันเขาว่าละเขิง ก็มาด้วยสำเพาอันซื้ออันขาย ? ท่าโลนราดหั้นแล ท่าที่นั้นดังดินแดนเปนดั่งหางสำเพาเอา

๕

มาขายเขาเรียกว่าหางบ่หั้นแล แต่นั้นออกไปทางบกรอดเมืองเทวตาแลเมืองอันเปนหากขอบเมืองลังกาแล แต่นั้นไปรอดกางทวีปลังกาคาว ๓ วัน แต่ลังกา เวียงลังกานั้นไปก้ำใต้ ๘ คาว รอดน้ำสมุดแล แต่กางเวียงไปก้ำตาวันตก ๔ คาว น้ำสมุดในเมือง / ลังกาทั้งมวลนี้ ภูดอยบ่มีราบเรียงเพียงงามนัก ชาวลังกานั้น เขากินน้ำสระน้ำหนองน้ำห้วยน้ำสมุทรอ้อมเมืองทั้ง ๓ ด้าน ก็บ่รอดก้ำ เหนือ เขาจึงเรียกว่าเกาะลังกาเพื่ออั้นแล มหาเจติยหลวงอันพระพุทธิเจ้า / ทั้งหลาย ๔ ตน ไว้ธาตุแลไว้ปริกขารทั้งหลายนั้น อยู่เหนือประสาดพระยาลังกานั้น ๔ ร้อยวา ทักขิณสากขานั้น อยู่ชื่อตาวันออกยังไกเจติยหลวง ๕ ร้อยวา เขาแปง เปนทางหลิ้นมโหสด บูชานักขัตตรึก แต่ปัก / ตูคุ้มหลวงพระยาลังกา รอดเจติยะหลวง รอดมหาโพธิอันนี้หากเปนมหาสบกับชาวเมืองแล ที่มหาโพธิเจ้านั้นมีมาน อยู่ดานเหนือชาวเมืองอยู่ตาวันออก ชาวพูลาอยู่ก้ำใต้ ชาวลังกาอยู่วันตก แม่นพระสังฆเจ้าทั้งหลายอันรักสามหา

๖

โพธิเจ้าก็อยู่ฉันเดียวนั้น แม่นคนทั้งหลายอันรักสามหาเจติยหลวงนั้น ก็ฉันเดียวต่อเท้าบัดนี้แล เขาทั้งหลายนั้นรักสานั้นมั่งมีเปนดีนักแล แต่เวียงลังกานั้นจักเมือเมืองอนุราดนั้น ไปทางบก ๒ คาว จึงรอดท่าสะเพาที่ ๑ ว่าท่าชะพอยพันหั้นเมือก้ำด่านทักขิณ สาขา / ไปก็รอดท่าแล หั้นเราเรียกว่าท่าชุมพูทีปเขาว่าท่าชะพอยแล ที่นั้นเอาลุกมหาโพธิ ...ไว้เหล้น ชาวค้าทั้งหลาย มาบูชาหั้นหึกหนา แต่นั้นจักเมือเมืองอนุราด ทางบก ๑๐ คาวรอด หนทางทังมวลนั้นเขาแปง / แต่บุรานเปนอันราบเรียงเพียงนัก หัวเมืองอนุราดก้ำเหนือ ไกลนักบ่มีแม่น้ำใหย่ ? ก็ท่อมี(น้ำ)น้อย บ้านเมืองทัด (เปนเมืองเทด) ทังมวล มีเขดขงอนุราดก้ำเหนือนั้นบ่มีแม่น้ำใหย่ขัน? ท่อบ่อน้ำน้อยบ้านเมืองเทดทั้งมวล เขดขงอนุ / ราด เมืองลังกาหั้น หลายบ้านหลายเมืองนัก ย่อมเปนเมืองนักบุญขุนค้า แม่น้ำยมนานั้นอยู่ก้ำซ้ายเมืองอนุราด แต่เมืองอนุราดไปแม่ยมมนานั้น ๔๐ คาว เมืองก้ำตาวันตกอันนี้ขางเมืองลังกาแล เมืองอนุราดเปนอันเดียวกัน เบื้องตา /

๗

วันตกแล แต่นั้นเมือพูรเปนดอย อันใหย่ย่อมมีเผดมียักทั้งหลายมากนัก พระพุทธเจ้าเทียวโผดสัดทั้งหลาย ย่อมไปแต่ลังกา เมืองอนุราดแวน?มากดีหลีแล สมัทธเสีย? แต่ใต้ท่าซะกอยกันพู้นแล้วเข้ามาในแม่น้ำคงคานั้น สิบคาวจึงถึงท่าสัมเภาอันชื่อว่าคามะ / ปัตตะนั้นหั้นแล ที่นั้นเขาแปงผาสาดหินหลัง ๑ มีพืน ๗ ชั้นเล่า เอาลุกมหาโพธิอันมหินธเถรเจ้าเอามา ในลังกานั้น พระยาลังกามาปลูกไว้ที่ท่าปราสาทหินหั้น ๓ ต้น พระสังฆเจ้าทั้งหลาย ยังอยู่รักสาหั้น / ทั้ง ๔ ด้าน ด้าน ๑ ชาวลังกา ด้าน ๑ ชาวเทด ด้าน ๑ เมง แลชาวลังกาม่านเมิงนี้เปนชุมพุทวีป อัน ๑ เขาใส่หนังสือในหลักเสมาหินหั้น ไว้เปนตำนานบ้านเมืองทั้งมวล แต่มหามหินธเถรเจ้าเอาทักขิ / ณสขาไปจอดนั้นแล้วเมืองเทดทั้งหลายว่าแม่น้ำอันนั้นเปนแม่น้ำคุงคาแล ลวงกว้างพันวา เขาหากใส่ตำนานไว้ดังนั้น ไกท่า ? ๕ คาว แต่ท่านั้นไปเมืองเทดอัน ๑ ชื่อว่าปะริกะชาด เมืองอันนั้น ? แปลงแก่สังกาดแล คตะฝาลังแลกีรำ

๘

มะยิแล แกสระปทังมวลหั้นแล แต่นั้นไปเมืองทิพราด? (ไม่ชัด) สิบคาว เมืองอันนั้นเขาเอาขนนก มากระทำเปนผ้าหลายสิ่งหลายอัน ขายกินแล แต่เมืองอันนั้นไปเถิงกจนบุร ๒ คาว เมืองอันนั้นรู้หล่อแก้วหล่อ ? ทั้งมวลแล แต่นั้นไปเถิงท่าเมืองรัตนมณี ๖ คาว ท่า / อันนั้นแปงแก้วเปนสัพพรูปทุกอัน แต่นั้นผิจักออกไปทางบกรอดเมืองอนุราดก็ดี จักไปให้รอดทักขิณสขาหั้นก็ดี ออกทางบกเทียวไปเถิงท่ามหาพุทธโคสาจาร ลุกแต่ชุมพูทีปเรา ?ธาแล ไปจอดท่านั้น / เขาแปงอุมมุงอันนี้ให้มหาเถรเจ้าอยู่หั้น บัดนี้เขาว่าท่าอุมุง ที่นั้นก็เปนที่ซื้อที่ขายทั้งมวล แต่นั้นจักเมือเมืองกปิลพัดก็ดี เมืองพาราณสีก็ดี ชุมพูทวีปเราพี้ก็ดี หลายแม่น้ำคงคาก้ำตาวันออกรอดชุ / แห่งแล ขึ้นแต่นั้นไป ๑๕ คาวจึงเถิงเมืองอัน ๑ ชื่อว่าแชวตอ เขาบ่องหูแลเบื้องแล ๒ แห่ง แห่ง ๑ ใส่เงินใส่คำ แห่ง ๑ ใส่ต่างแก้วแล ๒ ดัง ๒ แห่งใส่ดอกไม้ทั้ง ๒ แห่ง เขานั้นปากเปนชุภาสาแล พ่อค้าทั้งหลายหากเปนภาสาตกแล ๔ แห่ง แห่ง

๙

หนึ่งใส่ต่างแก้ว แลใส่เงินใส่คำ แลดัง …? ที่ … เขาหั้นแล้ว ? หินชุบ้านชุเมืองแล หาท่าสระเพาไปบ่ได้ เหดว่ามันมีหินผาอยู่กลางแม่น้ำคงคาหลายนัก เลาเปนภูเปนดอยสูง เหนเมืองเขาพุรขาชองตอทั้งหลายนั้น ทอเอาทุงไว้เหนือปายดอยพู้น เพื่อให้พ่อค้า / สัมเพา เห็นอยู่ ให้หลองนำน้ำสมุทธแลแม่น้ำคงคาแล พ่อค้าสระเพาจึงเอาของวางไว้ที่ชอบ อันเขาแรนมาเอาหั้นแล แต่นั้นจึงหลายสระเพาเนลันชรจึงเถิงเมืองอัน ๑ ชื่อว่าโทณพราหม เมืองอันนั้นมี / เคื่องจิงทุกแห่งแล แก้วทุกสิ่งแล แต่นั้นเล่าเลียบแม่น้ำเนลันชรขึ้น ๒ วัน จึงเถิงท่าอัน ๑ ชื่อวาลุกะ อันเจ้าระสีทั้งหลายมาเอาใบไม้ตักเอาซายเมื่อก่อนไปไว้ที่ใกล้ไกล ? มหาโพธิหั้นแล แต่ ๒ / วาลุกะนั้นเมือรอดเค้ามหาโพธิต้นพระเจ้าตรัสสัพพัญญู เปนพระนั้นไกล ๔ พันวา ต้นมหาโพธินั้นใหย่ ๓ อุม สูงแต่เค้าต่อเถิงปัญจสักขานั้น ๕๐ วา แต่ปัญจสักขาขึ้นเมือยอด ๕๐ วา มหาโพธิเจ้าต้นนั้นลำอันขาวนัก ทักขิณ

๑๐

สาขาอันมหามหินทเถรเจ้าเอาไปปลูกในลังกานั้น เค้าง่าอันยังติดลำนั้น ๓ สอกเบิกอยู่ สองสอกเบิกบ่หมดนั้น สอก ๑ แล อันตำนานมหาโพธิเจ้านี้ นักปราดเจ้าทั้งหลายยหากสักไว้ในหน้าหินทั้ง ๔ ด้านเปนถ้อยเปนคำอันมากแล ที่นี้เท่าว่าสังเขดเนยะแล /พระสังฆะเจ้าทั้งหลาย อันยังอยู่พิพักรักสานั้นก็ยัง ๔ ด้านแล ด้าน ๑ ชาวชุมพูทีป ด้าน ๑ ชาวพาราณสี ด้าน ๑ ชาวกุลา ด้าน ๑ ชาวลังกาทีปแล เขายังอยู่อุปถากแก่มหาโพธิเจ้าต่อเท้ากาละบัดนี้ / แล นฐกกายิกาตินานา อังคนัฐคารกาเจวนฐกคันธัพกาจวาจายกายิกาเจวบาณิสสราติเยสุสิทธิ ตาบาณิณเลสรันติ นฉันติบาณีสสรา นามเตกิรณ / กาเล อันนี้ตำนานเมืองล้านช้างตางแต่เมืองลังกาทวีปแล้วเท่านี้ก่อนแล (กล่าวตำนานลุกแต่เมืองล้านช้างไปลังกาทีปแล้วเท่านี้ก่อนแล)