นิทานขุนบูรม ผูก ๒ วัดใหม่สุวรรณาราม หลวงพระบาง

ชื่อเรื่อง            นิทานขุนบูรม (ผูก ๒)

ลิง้ค์ต้นฉบับ    http://www.laomanuscripts.net/lo/texts/640#3
รายละเอียด    จศ. ๑๒๓๕ / อักษรธรรมลาว /  ๔๘ หน้า  /  วัดใหม่สุวรรณภูมาราม เมืองหลวงพระบาง 

เนื้อหาสรุป     

๑

แจกเมืองพรหมทัดมันผู้ ๑ ให้เปนพระยาปางกบ ผู้ ๑ เปนพระยากุญนลอร ผู้ ๑ ให้เปนพระยาคำแหง ผู้ ๑ ให้เปนพระยาดอนแดง ผู้ ๑ ให้เปนพระยาโสก ผู้ ๑ ให้เปนพระยา / คำทองผู้ ๑ ให้เปนพระยาจันทอม ผู้ ๑ ให้เปน พระยาอ้าย ผู้ ๑ ให้เปนพระยาพรหมทัด แทนหั้นแล พระยาทั้งหลายฝูงนี้ พระยาฝา(ฟ้า?)ให้เปนเมืองส่วยช้างส่วยคำส่วยข่อย แล / พระยาฝาจึงเอาริพลโยธามารบพระยาแปดบ่อที่เมืองกระบองหั้น พระยาแปดบ่อขวี่ช้างออกมาชน บ่ทันรอดพระยาฟ้าแปดบ่อก็แล่นหนี เขาจึงไปไล่เอาได้ทั้ง / เปนมาจมน้ำเสียปากท่อหั้นแล พระยา ๘ บ่อ ผู้หนีเปนปู่พระยา ๘ บ่อ ผู้ว่าลูกยิงโตนน้ำตาย เอากวานไปตึกเอาลูกแลได้กระหีน อันเขาว่าพระ ๘ บ่อนั้นแล นับแต่พระยากระ

๒

บองตนชนช้างพระยานั้นมาได้ ๗ ชั่ว พระยา ๘ บ่อจึงจักมาเถิงพระยา ๘ บ่อตนว่าลูกโตนน้ำตายแลมาได้กระหีนนี้แล พระยาฟ้าจึงให้พระยากระบองผู้นั้นแทน จึงตั้งอาดยาไว้ว่า / ให้ส่วยช้างร้อย ๑ ข่อยกับช้าง ๒ ร้อย ให้ส่วยคำ ๒ พัน ให้ส่วยลัวส่วยแพลา ๒ ร้อยรำ ให้ส่วยข่อยยิงชาย ๒ แล้วจึงเอาริพลไปรบพระยาจัมปาทิราช แพ้พระยา / จัมปาทิราชแล้วข้าตายกับคอช้าง พระยาฟ้าจึงใช้ชื่อ (ชี?) ผู้ ๑ ให้เปนพระยาจัมปาทิราชแทน ผู้ ๑ ให้เปนพระยาจัมปานคร ผู้ ๑ ให้เปนพระยาจิม / ผู้ ๑ ให้เปนพระยาจาม ผู้ ๑ เปนพระยาดอนชักแค ผู้ ๑ เปนพระยาสะหนัง ผู้ ๑ เปนพระยาชอง ผู้ ๑ เปนพระยาโสก พระยาทั้งหลายฝูงนี้ พระยาฟ้าให้เปนเมืองส่วยสุดส่วยมานส่วยด..(ลานบิ่น)

๓

ส่วยไหมส่วยคำ ส่วยช้างส่วยจำงายส่วยข่อย ชู่เมืองหั้นแล พระยาฟ้าจึงยอพลเข้ามานำหนีบุรพระ

ยาตน ๑ ชื่อว่าเจียง ออกมารบเหนดุหลากแล้วพ่ายหนี บากีมไปไล่ได้ข้าเสีย จึง /ให้น้องเปนพระยาเจดเจียงแทน จึงใส่ผู้ ๑ ให้เปนพระยากวางเสียม ผู้ ๑ ให้เปนพระยากวางท่ง ผู้ ๑ เปนพระยาเมืองหลวง ผู้ ๑ เปนพระยาเมืองมวน ผู้ ๑ เปนพระยาวัง ผู้ ๑ เปน / พระยาพระตาก ผู้ ๑ เปนพระยาชุมพร ผู้ ๑ ให้เปนพระยาชะโบน พระยาทั้งหลายฝูงนี้ พระยาฟ้าให้ส่วยด้ายส่วยไหม ส่วยผ้ากั้งแลพิดาน ทั้งส่วยข่อยชู่ปีให้เมือ / แต่เดือน ๑๒ เดือน ๓ รอดชู่เมืองหั้นแล แต่นั้นพะยาก็ยอพลมารอดปากชะดิง ยังมีผู้ ๑ ชื่อว่าพระยาสามคอบ มันเปนดจเาเมืองพระนังรุง ดาพลได้ ๔ หมื่น ช้าง ๕ ร้อย มา

๔

รบพระยาฟ้า พระยาให้บาจีแขถือพลมารบแพ้พระยาสามคอบ บ่าจีแขไล่เอาพระยาสามคอบเอามาจมน้ำเสียที่ปากบางบาดหั้น พระยาฟ้าจึงยอพลมาอยู่เมืองพระนำรุง จึงให้ผู้ ๑ เปน / พระยาพระนำรุงแทนพระยาสามคอมหั้นแล แต่นั้นบ่ชาเมือรอดพระยาเจดเจิง อันเปนเจ้าเมืองพวนเชียงขวาง จึงแต่งหมื่นหลวงพวน ทั้งหมื่นคำมาไหว้ / พระยาฟ้าที่พระนำรุงหั้น ว่าดังนี้ ผู้ข้านิหากเปนหลานเปนเหลนเชื้อแนวขุนบูรมมราชาทิราชเจ้าทั้งขุนลอแต่บูรานมาดีหลีด่าย ใน / ที่นี้แล พระยาฟ้าเจ้าแลจักผาบบ้านผาบเมืองที่ใดก็ดี ข้าจักแต่งริพลไปชะแล ไปเตินชู่แห่งชู่ที่แล พระยาฟ้าจึงว่าดังนี้ พี่น้องเรายังคึดเถิงเราดังนั้นก็ชอบ

๕

ดีแล บ้านเมืองอันหลานกับน้องเราแต่ก่อนที่ได้กิน ให้ไว้แก่น้องเราเทิน เครื่องเสิกเครื่องเวียกเครืื่องเหล็กอันใดก็ดี เราหากจักให้มาเอาดอม อัน ๑ บ้านเมืองแต่เราผาบได้แต่ / เมืองชาเมืองมวน ก็ให้มาไหว้มานบแก่น้องเรา พระยาฟ้าว่าด่ังนั้น แต่นั้นเจ้าจึงยอพลเขานำนบนำชวนไปรบรบพระยามีรานเสา ทั้งพระยาอาง / สิงอางหนามไลเอาพระยาทั้ง ๓ เมืองนั้นแล้ว พระยาฟ้าก็เอาพระยาทั้ง ๓ เมือง เมือมอบแก่เจ้าบัวหลวง เจ้าบัวหลวงก็ถามดูเชื้อแนวพระยา พระยาว่าเปน / หลานเหลนขุนบูรมมราชาทิราช สืบสืบมาหลายชั่วหลายปางนักจึงมาเถิงพระยาฟ้าหั้นแล้ว เจ้าบัวหลวงจึงว่าผิว่าแม่นเชื้อแนวเจ้าขุนลอแท้ แต่เมืองมี

๖

ร้านกวานมีเสาแต่หิน ๓ เส้าน้ำเต้าแก้ว บ้านเมืองดินดอนที่ใดก็ดี ฟ้าแถนหากแต่งไว้ไว้ฝนตกน้ำไหลเมือเมืองลาวให้ไว้เขตเมืองลาว ฝนตกน้ำไหลเมือเมืองบัว / แต่ใดให้ไว้เปนเมืองบัว แต่นั้นเจ้าบัวหลวงจึงแต่คำมา ๓ หมื่น เงินมา ๓ แสนทั้งไม้กำพักเกสนาทังแลวแรกพรจีน เปนอันมาก อัน / หลายนัก ให้นายผู้ใช้อันเอาอางสิงอางหนามเมือมอบแก่เจ้าบัวนั้น มาถวายแก่พระยาเพาที่แดนเมืองหั้นแล แต่นั้นพระยาฟ้าจึงใช้ให้พระยา / เมืองมีร้านกวานมีเสา แต่งให้เขาคำทั้งส่วยแลวแพด้ายไหมชุอัน แต่นั้นจึงยอพลมาตั้งที่นาน้อยอ้อยหนู ที่ขุนบูรมที่ขุนลอเกิดหั้น จึงได้ชื่อว่าเมืองแถง

๗

เพื่อว่าแถนฟ้าคืนมาแต่งมาแบ่งหันก่อน จึงเปนบ้านเมืองมาตราบต่อเท้าบัดนี้แล บ่อเงินบ่อคำบ่อแก้วบ่อเหล็ก มีชู่อันแล พระยาฟ้าใสผู้ ๑ เปนพระยาที่เมือง แถง / นาน้อยอ้อยหนู่หั้น จึงให้ผู้ ๑ เปนพระยาเมืองไชใส่ผู้ ๑ เปนพระยาเมืองไล ให้ผู้ ๑ เปนพระยาเมืองกวาง ให้ผู้ ๑ เปนพระยาสามสิบพองเมืองโรมมาให้ ผู้ ๑ / เปนพระยากางลาน ผู้ ๑ เปนพระยาสิงหาว ผู้ ๑ เปนพระยาเมืองหุม ผู้ ๑ เปนพระยาเมืองวาด ผู้ ๑ ให้เปนพระยาเมืองกวาง ทั้งฝากน้ำแตมาพี้ เจ้าบัวหลวง / หากเว้นให้แก่พระยาฟ้า พระยาฟ้าจึงใส่ให้เปน้ทาวเปนพระยา ให้เขาส่งส่วยคำส่วยเงินส่วยข่อย ส่วยผ้ากั้งผ้าไหมแลพิดานแลเครื่องเสิก ส่วยม้าทั้งอานเงินอานคำทั้งแล้ว

๘

แลหอกแพงทั้งมวลแล้ว จึงใช้เมือเร่าแก่เจ้าหลวงโดย ดังความทั้งมวลฝูงนี้ เจ้าบัวหลวงว่าให้พี่เรา คืนเมืออยู่เชียงดงเชียงทองพู้นเทอะ แต่นั้นพระยาฟ้าก็เอาริพล / ข้ามน้ำอูเมือเมืองบุนใต้บุนเหนือ สองขาพระยาบุนเอาพลออกมารบพระยาฟ้า ก็แพ้เขาสองข้า ๒ เสียแล้ว จึงใช้เมือหาพระยาเชียงรุ่งว่า / ยังจักรบจักชนเราลือ พระยาเชียงรุ่งจึงว่า เรานี้ก็หากเปนเชื้อเปนแนวอันเดียวดาย เราบ่รบบ่เลวพระยาเจ้าแล ให้พระยาเจ้าเอา / เขตบ้านแดนเมืองแต่บ้านบงลวงขวงเท่าเมือบุนใต้บุนเหนือพู้น เปนเขตขงเมืองล้านช้างเทอะ เราก็จักให้ปั่วให้นางแก่เจ้าฟ้าแล บัดนี้ลูกเรา

๙

ยังน้อยภายหน้าจึงเอาเมือบัดเชื้อปูกหมอนแก่เจ้าฟ้าเทิน เจ้าเชียงรุ่งจึงแต่งเงินแสน ๑ ม้าร้อย ๑ ทั้งอานเงินอานคำ รำแรแพรจีนมากนัก พระยาฟ้าก็เอาแล้วจึง / ใส่ข่ิยผู้ ๑ ชื่อว่าบากีม ให้เปนเจ้าขวา เขาจึงเรียกว่าขวากีมหั้นแล แต่นั้นพระยาฟ้าจึงล่องมารอดเมืองงอย เจ้าเมืองงอยจึง / ขอเปนเมืองกางหย้าวกางเรือน พระยาเจ้าฟ้าเทิน พระยาฟ้าจึงให้เถ้าเลียงเปนเจ้าเมืองงอยหั้นแล / เถ้าเลียงแต่งถือเข้าขวัญทั้งเผือผีพะลีผีเสื้อพระยาฟ้าชุอันหั้นแล แต่นั้นพระยาฟ้าล่องมารอดสบอู หันเจ้าฟ้าคำเรียวผู้หนีเปนอาวน้องพ่อพระยาฟ้า พ่อ

๑๐

พระยาตายเสีย เขาจึงเอามันเปนเจ้าแผ่นดินแทน มันมีลูกยิง ๒ คนลูกชายบ่มี มันก็รู้ว่าพระยาฟ้าล่องมา รอดสบอู มันก็อย้านพระยาฟ้าขาขาทั้ง ๒ ผัวเมียลวดกินสาน / ตายทั้ง ๒ หั้นแล ยังแต่ลูกยิงทั้ง ๒ เสนาอามาดเมี้ยนคาบส่งสะการ บัวรมวลแล้ว แสนทั้งหลายจึงเมือราธนาพระยาฟ้า ที่สบอูพู้น มารอด / เชียงดงเชียงทองแล้วจึงมาราชาพิเสกพระยาฟ้า ทั้งนางแก้วเกงยาอันเปนลูกพระยานครหลวงนั้น ให้เปนเจ้าแผ่นดินในเชียงดงเชียงทอง ให้ปู่เลียง / เปนเสนาเมือง ให้ตาเลียงเปนหมื่นหลวง ให้อาวเลียงเปนพูมเหนือ ในนาเลียงเปนพูมใต้ ให้พี่เลียงเปนพระยากระชักขาภุทั้งมวล ให้ขึ้นลงดอมพระยากระชัก

๑๑

หั้นแล ขึ้นโรงขึ้นสานขึ้นฟ้าขึ้นแถน ให้พระยากระชักขึ้นก่อน จึงให้แปงโรงหลัง ๑ ให้มันอยู่ท้ายโรงเชียงทองหั้น ของฝากอันเขามายื่นถวายแก่เจ้าแผ่นดิน ก็ให้มันรับเอา / ก่อนแต่งแปงชู่อันมันจึงใส่ผู้ ๑ ให้รับตาง เขาจึงลามราดอันทั้งหลายว่าหมื่นราดบัดนี้แล แต่นั้นพระยาฟ้าจึงเอาพลขึ้นเมือล้านนาทางน้ำของ จึงไว้ / นางแก้วเกงยาที่เมืองเชียงดงเชียงทอง รักสาแผ่นดินเหตุเพื่อนางทรงครรพ์ได้ ๓ เดือนแล้ว พระยาฟ้าก็ขึ้นเมือรอดท่าหัวเรือเมืองเลิกหั้น ยังมีลูกอ้าย / ขี้หูดผู้ ๑ มันเปนลูกนางแก้วมหารีเรียกชื่อท้าวอูลอง มันเปนหลาน้าคำเรียว มันจึงออกมาไหว้พระยาฟ้า ที่ท่าสวางคอนคำหั้น พระยาอูลองจึงว่าข้อยนี้เปนลูกนางแก้วม

๑๒

หารี แม่ข้อยนี้เปนลูกฟ้าคำเรียว ก็หากเปนวงสาแห่งเจ้ากูดาย พระยาฟ้าจึงว่า ผิว่าเปนดังนั้นแท้ เมืองเลิกนี้เจ้าจงกินเทิน ให้เปนเมืองกางเรือนกูเทิน แล้วฟ้า / จึงขึ้นเมืออยู่สบแบง แล้วจึงให้ขึ้นเมือเอาล่ามเมืองรุน ล่ามเมืองแบงได้แล้ว จึงเมือตั้งอยู่สบทาหั้น จึงจักเอาเมืองเชียงของคกรำ เชียงทองจึงใส่ผู้ ๑ / ให้กินเมืองเชียงตืน ๔ เมืองนี้ จึงได้ว่า ๔ หมื่นทางน้ำแล ให้เชียงตืนเปนเจ้า ๔ หมื่นจึงให้เอาเมืองผาเมืองพัวที่ภูคัดทั้งเมืองแหง จึงให้เจ้า / เมืองผาเปน ๔ หมื่นทางบก แต่นั้น พระยาฟ้าก็มาพาดุพลที่สบทาหั้นได้พล ๔ แสนแต่ลาวไล่ยายได้แกวแสน ๑ ช้างได้ ๕ ร้อยตัว จึงขึ้นเมือเอาเมืองหีนเมือง

๑๓

งาวได้แล้ว จึงยอพลขึ้นเมือตั้งที่ดอนมุรหั้น แต่นั้นเจ้าเมืองล้านนาผู้ ๑ ชื่อว่า พระยาสามผยา มันก็อวานพลแกต่เมืองล้านนามาชู่แห่ง ได้พล ๔ แสน ยามนั้นเอาเมืองเชียงแสน / เปนล้านนา มันจึงให้เสนามันผู้ ๑ ชื่อว่าแสนเมือง มันก็ถือพลมารบพระยาฟ้าจึงขวี่ช้างตัว ๑ ชื่อว่าห่มเชียงทองหวายน้ำกกเมือชูแสนเมืองล้านนาแล / ขวากืมขาก็ชนกันขวาก็แพ้ข้าแสนเมืองล้านนาตายกับคนช้าง แต่นั้นพระยาสามผยาอันเปนเจ้าแผ่นดินล้านนา ก็พ่ายหนีเข้าเวียงล้านนา / เชียงราย พระยาฟ้าก็ให้ไปไล่เอารอดเมืองแกวเมืองเลม ทั้งเมืองไรบ้านยู้เมืองยวน หัวพวงหัวฝายคุง เมืองลื้อเขินเมืองเชียงแขงหั้นแล แต่นั้นพระยาสามผยาจึงใส่ผู้ ๑ ว่าหมื่น

๑๔

คุมกาม ผู้ ๑ ว่าหมื่นชุน ผู้ ๑ ว่าหมื่นกางเมืองเชียงรายมาขอส่งส่วยเข้าพันคาน แก่พระยาฟ้าเมื่อใดลูกผู้ข้า นางน้อยอ่อนสอ ยังใหญ่ได้ ๑๖ ปีจักให้เมือบัดเชือ / ปูหมอนแก่เจ้าฟ้าชะแล บัดนี้ยังน้อยขอแก่เจ้าฟ้าเอาแต่เวียงผาไดใส่ใตเปนบ้านเมืองเจ้าฟ้าข้อยทอน พระยาสามผยามอบ / เวนให้แต่นั้นเปนแดนเมืองล้านช้างหั้นทอน เล่าแต่งคำมาถวายพระยาฟ้า ๒ หมื่นคำ เงิน ๒ หมื่น คำ เงิน ๒ แสนแหวนณีล ลูก ๑ ชื่อว่ายอด / เชียงแสนพิธูร ลูก ๑ ชื่อว่ายอดเชียงรายแหวนแดงลูก ๑ ชื่อว่ามณีฟ้าหลวง เอามาถวายแก่พระยาฟ้าหั้นแล บ่เท่าแต่นั้นเล่าแต่งเงินคำมาแก

๑๕

เสนาพระยาฟ้าผู้ใหย่ชุคน เปนอันมากหลายนัก แต่นั้นพระยาฟ้าก็ล่องมาเมืองล้านช้างจึงมากวาดเอาข้าเก่า แต่หัวน้ำทาเท้าเมืองกังเมืองหลา เท่าแดนลื้อ / หมดชู่แห่งชู่ที่เท่ายังไว้ให้เปนเชื้อเปนแนว เขาที่ ๑ ว่าอกุมซาวคัวที่ ๑ ว่าภูจอมแลงซาวครัว ภูคางช้างคัวไว้ ๔ แห่งนี้ / เปนเชื้อสายแห่งเขาหั้นแล จึงบอกสอนเขาว่าดังนี้ สูอย่าบาอย่างานแก่ไทแก่ลาว สูอย่ายาดเอาสิ่งเอาของลาวอันใดก็ดี อัน / ๑ สูหากผิดกันแลจักไปรบไปเลวกันก็ดี ให้สูจื่อความกูสิงนี้ มื้อกาบมื้อรับมื้อเมิงมื้อเปิก ๕ มื้อนี้ ให้เปนมื้อเสิก สูจักรบจักเลวกัน ก็ตามสู มื้อกัดมื้อกด

๑๖

มื้อร้วงมื้อเต่ามื้อก่า ๕ มื้อนี้อย่าให้สูรบเลวกัน อย่าให้หยุบเอาควายบายเอาคนกัน ผู้ใดยังบ่ฟังความกูสิงนี้ หินหน่วยนี้กูเอาแต่สบคาน เชียงดงเชียงทองพู้น / มาไว้แก่สูหนี้แล้ว หินหน่วยนี้หนัก ๒ พันปาย ๕ ร้อย ๕ บาด ผู้ใดหากบ่หังความกู อันเปนเจ้าแผ่นดินเชียงดงเชียงทองนี้ ให้สูทั้ง ๔ ขุนราด / นี้สังเอาเงินเท่าหินหน่วยนี้ เล่าเอาควายตัว ๑ กินแกสูอย่าให้กัน สั่งว่าดังนี้ อย่าริรอกถอกครัวกัน พระยาฟ้าสั่งสอนขาเก่าดังนี้แล้ว / จึงเอาเขาล่องมาไว้ภูปอนหั้น แต่งให้เขาเชียนโบะเชียนพาหั้นแล พระยาฟ้าไปควาได้ ๒ ปีจึงมารอดเชียงดงเชียงทอง จึงเห็นหน้าลูกชายนึง ใส่ชื่อว่า

๑๗

ท้าวอุ่นเรือน อันตนเปนพระยา ๓ แสนไทบัดนี้แล ได้ขาเก่าทั้งมวล ทั้งยิงชายน้อยใหย่แสน ๑ ให้ขวากืมเปนเจ้าเปนล่ามแก่เขาหั้นแล แต่นั้น / พระยาฟ้ายอพลล่องตากเมืองชวา ให้บาโบบาจีแข เปนหัวหน้าถือพลไปรอดเมืองชาย ท้าวไคหลานขุนเค็ด ขุนคาน เมืองชายถือพล / มารบบาโบบาจีแขแพ้ ข้าท้าวไคเสียที่เชียงสมหั้น จึงใสส่บาโบเปนชาย เขาจึงว่าชายโบหั้นแล แต่นั้นพระยาฟ้าล่องไป / ก็แกงชายบาโบบาจีแข เอาพลตังทานาเหนือ ท้าวเชียงมุงกินเวียงจัน ตัวพระยาเพากินเวียงคำ ๒ ขาตอลูกมีคน ๒ แสนช้าง ๕ ร้อยท้าวเชียงมุงขวี่ช้างตัว ๑ ชื่อว่า

๑๘

วังบุรี สูง ๘ สอก พระยาเพาขวี่ช้างตัว ๑ ชื่อว่าแสนนางคอย สูง ๙ สอก บาโบขวี่ช้างตัว ๑ ชื่อว่าแผ้วจักกวาล บาจีแขขวี่ช้างตัว ๑ ชื่อว่าขวานลวงฟ้าขวี่ช้างตัว ๑ ชื่อว่าห่มเชียง / ทอง ท้าวเชียงมุงแลพระยาเพา ๒ ขาพ่อลูกออกมารบพระยาฟ้า ตั้งอยู่ท่านาเหนือ บาโบบาจีแขอยู่ถินจำปี ๒ ขาพ่อลูกล่องเข้า / มาชน เขาจึงว่าหนองลวง ที่นั้นบาจีแขชนท้าวเชียงมุงแพ้ ข้าท่านตายกับหัวช้าง บาโบแลขวากึม เขาชนพระยาเพา เหนช้างขาแขง / พระยาเพาลวดพ่ายหนีเมือเวียงคำ ที่เมืองท่านพู้น แต่นั้นพระยาฟ้าเข้าไปตั้งอยู่เวียงจันหั้น จึงให้กากึม ผู้ ๑ บาจีแขผู้นึง ๓ คนเขา ถือพล

๑๙

ไปเอาเวียงคำบ่ได้ เขาจึงใส่มาเล่าแก่พระยาเพาว่าเวียงไม้ไพคัดนัก พระยาเพาบ่ออกมาชน เอายากนัก พระยาฟ้าจึงว่าบ่ยากสัง จึงมาตีเงินตีคำ / เรดเกียงปืนไปให้แก่เขา จึงใส่หนังสือไปว่าแก่ ๓ ขุนเขา ไป ? คุมเวียงเอาทึนอันนี้ยิงไปในป่าไม้ไพ ๓ วันแล้วให้คืนมา / อยู่ก่อนทอน กูหากรมเพิงพายหน้า ว่าดังนั้น เขาก็เรดตามเจ้าฟ้าว่าแล้วคืนมา พระยาจึงหว่ายเมืออยู่เปนแกวขมแตงรบเอา แต่ / เมืองแกนท้าวเท้ารอดนครไทแลขอบด่านทั้งมวล จึงให้บาจีแขเปนเหมือนแก แล้่วพระยาฟ้าจึงมาเวียงจัน จึงไปคุมเอาเวียงคำได้หั้นแล จึงเอา

๒๐

พระยาเพา มันก็เมือตายที่เชียงดงเชียงทองหั้น จึงเอาใส่ชองมาทางบกจึงตายที่บ้านถินแหงหั้นแล เขาจึงว่าเมืองชองบัดนี้แล พระยาฟ้าจึงคืนมาอยู่เวียงจันหั้นแล พระยาจึงโรม / ช้างโรมพลได้ช้าง ๒ พันตัวได้ม้าพัน ๑ ได้คน ๖ แสนอันนี้แต่ห้วยหลวงมาเหนือเท้าเวียงผาได พระยาฟ้าจึงให้บาเสียม ไปเปนหมื่นกระ / บอง มันโรมพลแต่พระนำรุงเชียงสาไปใต้เท้าแดนจามแล ด่านรีแจกแดน แกวก้ำใต ชื่อเมืองปากวาง ได้คน ๔ แสน ได้ช้างพัน ๑ ได้ม้าร้อยตัว จึงให้ / บากุมเปนหมื่นจัน พระยาโรมพลท่อแต่ไทอันเปนเรือนบ่องท้องได้ ๓ แสน อันเปนลาวได้ ๗ แสนทั้งมวลพลในเมือง ล้านช้างได้ล้าน ๑ จึงให้ขวากึมเอาขาเกาไปใส่

๒๑

กระดฟ้าแตบ (?) นอกเวียงจันหั้นหมื่นครัวนึงเอาไปใส่หนองหานน้อยหนองหานหลวงทั้งมวล ทั้งภูวานเถ้าวานบ่าวทั้งเชื้อชายแสนครัว ๑ หั้นแล พระยาฟ้ายอพลไปเอาเมืองล้านเพียสี / ยัทธิยามีคน ๖ แสนช้าง ๕ ร้อยตัว ยังไว้พลรักสาเมือง ๔ แสนคน ช้าง ๓ พันตัวมีเท่านี้ แต่งไว้รักสาเมืองล้านช้างหั้นแล พระยาฟ้าจึงให้ / หมื่นแกหมื่นหระบองถือพลไปเปนหัวหน้าขวากึมเปนปีกขวา ายโบเปนปีกซ้าย หมื่นจันเปนทัพหลัง พระยาฟ้าจึงยอพลไปทางบก กองรอด / เวียงพระงาม ได้เจ้า เวียงบึงพระงามแล้วออกมาอยู่เวียงร้อยเอ็ดประตูหั้นแล จึงให้ไปขับเอาท้าวพระยาทั้งหลายชุแห่งชุที่จึงได้เมืองพราสาทพระสเขียนพระเขียนพระสิงพระ

๒๒

นาราย นางเทียนเชขะหมาดสะพังสี่แจ่ง ทั้งพระยาจันพระยาธำ ๒ ขานี้อยู่เมืองโพนผิงแดด ท้าวพระยาทั้งหลายฝูงนี้เขาเปนลูกเปนหลานพระยาพูบา / หางแล พระยาฟ้าาก็ให้ไปไล่เอาได้หมด มาผูกใส่คาง้วนเหล็กไว้ที่เมืองร้อยเอ็ดประตูหั้นทั้งมวล ทั้งพระยาทั้งหลายร้อยประตูก็ผูกไว้หั้น / พระยาก็ริเทบ้านเมืองสาสนาสาริกธาตุพระพุทธเจ้า ก็ม้างก็เทหั้นแล พระยาฟ้าก็ใช้ไปหาพระยาเมืองสีอโยทธิยาว่าจักรบ / รือรู้ว่าสิ่งใดนั้นจา เจ้ายทธิยาจึงกล่าวว่า เราหากเปนพี่กันมาแต่ขุนบูรมบูรานปางก่อนพู้นมาดาย เจ้าอยากได้บ้านเมืองให้เอาเขตแดนแต่ดงสาม /

๒๓

เซาเมือเท้าพูพระยาผอแลแดนเมืองนครไทเปนเจ้าฟ้าทอนอัน ๑ ตูข้อยจักส่งนำตานชุปี อัน ๑ ลูกยิงข้านางแก้วลอดฟ้า ใหญ่มาแล้วจักชงให้เมือบัด / เชื้อปูหมอนแก่เจ้าฟ้าแล จึงแต่งช้างพลาย ๕ สิบ ช้างพัง ๕ สิบ คำ ๒ หมื่น เงิน ๒ หมื่น นอแสนหน่วยของอันอื่นกว่านั้นแต่งเครื่องร้อยชู่อัน / จึงส่งมาให้แก่พระยาฟ้าหั้นแล พระยาทั้งหลายอันพระยาฟ้าได้ผูกเอานั้น เปนต้นว่าพระยากุบาหาง พระยาร้อยประตู พระยาฟ้าก็จักให้เอา / ไปข้าเสียแท้ เมื่อนั้นยังมีมหาเถรเจ้าตน ๑ พาริพลทั้งมวลเข้ามารอดพระยาฟ้า แลอยู่ใกล้พระยาชั่ว ๕ วาหั้นแล พระยาจึงกล่าวว่า ภันเตข้าไหว้เจ้ากู

๒๔

เจ้ากูมีประโยชนะด้วยอันใด จึงมารอดมาเถิงผู้ข้าในกาละบัดนี้จา แต่นั้นมหาเถรจึงกล่าวว่า เราจักมาถามปัญหานำพระยาแล เรานี้ก็หาก / เปนพ่อครูมหาป่าสมัน ตนอันเลี้ยงพระยาใหย่มานั้นดาย พระยาฟ้าจึงปูอาสนาไว้แล้ว จึงราธนามหาป่าสมันเจ้านั่ง เจ้าก็นั่ง / ตามนิมนหั้นแล พระยาฟ้าจึงว่าา เจ้ากูจักถามปัญหาดอมผู้ข้าสิ่งใดก็ถามข้อยทอน มหาเถรจึงกล่าวว่าอันแข้วพระยาออกมาแต่ท้อง / แม่นั้นสิบ ๓ เหล้มนั้นยังชุเหล้มเบ่านั้นจา พระยาก็ว่าหล่อนเสียหมดข้อยแล้ว มหาเถรจึงว่าอันใหม่ยังออกมาแทนเท่าเก่าเบ่าจา พระยากล่าวว่ายังออก

๒๕

มาทั้ง ๓๐๓ เหล้มดังเก่าก็ช้าแล พระยาจึงว่า แข้วอันออกแต่ท้องมานั้น ยังเปนคุณสิ่งใดเล่า ยังเปนโทดสิ่งใดแก่มหาราชนั้นจา พระยาจึงว่าอันยังเปนคุณนั้นข้า / ว่าได้เคี้ยวเข้ากินจึงใหย่อันนั้นข้าว่าเปนคุณแล อัน ๑ เปนโทดนั้น คือว่าแข้วอันออกแต่ท้องคนทั้งหลายว่าเปนคนขวงขอยว่าเปนโทดเพื่อสิ่งนั้นแล แข้ว / อันเก่าหล่อนเสียแล้ว อันใหม่ออกมาแทน ยังเปนคุณสิ่งใดเล่ายังเปนโทดสิ่งใด พระยาจึงว่าอันเปนคุณมี?หลายเพื่อได้เคี้ยว / ได้กิน อันเปนโทดนั้นได้ขบสบมันเจ้บมันปวด อันนั้นข้อยว่าเปนโทดเพื่อสิ่งก็ข้าแล พระยามหาเถรเจ้าจึงว่ามหาราชเจ้านี้ได้สร้างสมพารมากนักแล้ว

๒๖

จังแก้ปัญหาเราได้สิ่งนี้หั้นแล พระก็สั่งสอนพระยาทั้งเสนาอามาดมุนตรีมากนักหั้นแล มหาเถรเจ้าจึงขอชีวิตท้าวพระยาทั้งหลายผู้ไว้นั้น เปนต้นว่าพระยาร้อยเอ็ด / ประตู พระยาฟ้าก็แก้ก็ปล่อยเสีย ให้เมือหาบ้านหาเมืองชุคน ตามความพระมหาป่าสมันเจ้าหั้นแล พระจึงสั่งพระยาแล้วออกไปทางป่องเยี่ยมด้วย / อากาดกลางหาวหั้นแล แต่นั้นพระยาฟ้าก็เอาริพลทั้งมวลขึ้นมาตามคาวทาง จึงมารอดเวียงจัน อยู่บุรบ้านเมืองชู่ที่ชู่แห่ง บรมวลแล้ว / เสนาอามาดทั้งหลายเปนต้นว่า ปู่เลี้ยงผู้ให้เปนแสนเมืองนั้น ทั้งหมื่นกระบอง ๒ ขาเจ้านี้ให้เปนผู้ใหย่กว่าเจ้าหัวเสิกทั้ง ๕ หมื่นหลวงเปนใหย่เจ้าขวา เจ้าซ้าย

๒๗

พูมเหนือพูใต้ ๕ ขุนนี้พระยาฟ้าให้เปนหัวเสิกทั้ง ๕ แล หมื่นหนาหมื่นแพน สองขานี้ให้เปนขุนราชวัดก้ำหน้า หมื่นนาเหนือหมื่นนาใต้ ๒ ขานี้ให้เปน / ราชวัดก้ำหลัง นายหลวงเหนือ ให้รักสาคุ้มในก้ำหน้า ให้หาความเจ้าพูมเหนือ นายหลวงใต้ ให้รักสาคุ้มก้ำหลังให้ / หาขอยความเจ้าพุมใต้ ขุนทั้งมวลอันจักไหว้สาเจ้าแผ่นดินเมื่อจักไปเสิกก็ดี อยู่บ้านอยู่เมืองก็ดี มีเท่านี้แล ขุนอันเจ้าเมืองใหย่มีหมื่น / จันเปนต้น ถัดนั้นมาเจ้าเวียงคำมาเจ้าเวัยงแกหมื่นพระนำรุง เจ้าป่าห้วยหลวง เจ้าเมืองเชียงสา เท่านี้เปนขุนใหย่เขิ่นเมืองขุนใหย่ขอบเมืองแก่นท้าว

๒๘

เจ้าเมืองหนองบัว เมืองซายขาวเอาดาน ๓ หมื่นขุนทั้งมวลฝูงนี้ พระยาฟ้าใส่ให้รักสาขอบเมือง ล้านช้างแล แต่นั้นท้าวพระยาทั้งหลาย เปนต้นว่าหมื่นจัน แล / หมื่นกระบองทั้งหมื่นหลวง จึงไหว้พระยาฟ้าว่าดั่งนี้ เจ้ากูไปผาบบ้านเมืองใดชู่แห่งชู่ที่แล้ว บัดนี้ผู้ข้าทั้งหลายขอกระทำเชยยาพิ / เสกแก่เจ้ากูให้หมั้นยืน หมื่นหลวงไหว้สาว่าดังนั้น พระยาฟ้าจึงว่าเจ้าทั้งหลายว่าดังนั้นก็ชอบแล เขาจึงมาหาบ่อนหาที่ / อันจักเปนมงคล จึงมาได้ที่ ๑ อันตั้งวัดประสักบัดนี้แล เมื่อก่อนนั้นไป่ตั้งวัดประสักที่นั้น เขาจึงแปงหอสงแล้วจึงเอาพระยาไปสง กระทำเชยยาพิเสกหั้น

๒๙

แล อยู่เลี้ยงริพล ๗ วัน ๗ คืน ข้าช้างกิน ๑๐ ตัว ข้างัวกินพันตัว ข้าควายกิน ๒ พันตัว บรมวลแล้ว พระยาฟ้าจึงสั่งสอนท้าวพระยาทั้งมวล ชู่ตนชู่คนว่าดังนี้ เจ้าทั้งหลาย / รักสาบ้านเมืองอย่าให้มีข้ารักคนโจร อัน ๑ อย่าให้ข้าฟันกันแม้นว่าข้อยตนผิดก็ดี เมียตนผิดก็ดี เสนาแลลูกมาข้าคนผิดก็ดี ตนอย่าลอน / ข้าฟันเสียให้ผู้อื่นพิจารณาดูก่อน เปนโทดอันหนักจึงตามเหตุมัน โทดบ่หนักอย่าได้ ข้า เท่าว่าให้ใส่คอกขังไว้สมโทดแล้ว ให้ปล่อยเสีย / หาเวียกหาการสมบัติอันจักเกิดมาในแผ่นดินนี้ คันมีคนสมบัติก็จึงมี คันบ่มีคนสมบัติเข้าของก็หาบ่ได้แล เหตุเราบ่ให้ข้าคนเพื่อดังนั้นแล อัน ๑ เจ้าทั้งหลาย

๓๐

ก็อย่าผิดอย่าข้องกัน ให้พ้อมกันดูขอบบ้านขอบเมืองทั้งมวล อัน ๑ ต่างบ้านต่างเมืองทั้งมวล เขาจักกระทำเบียดเบียนเมืองเราสิ่งใด ก็ให้รู้ให้เห็นแจ้ง อัน ๑ สองเดือนให้ / ใช้เมือไหว้สาหาเราชุบ้านชุเมือง ให้เรารู้อันร้ายอันดี ๓ ปีจึงให้ตัวทั้งหลายขึ้นเมือไหว้เราที่ ๑ เราเมือรอดเชียงดงเชียงทองพู้นแล้ว / เราจักได้บูชาแถนฟ้าคึน ทั้งแถนกม แถนแต่ง แถนชัง แถนเถิก ทั้งเถ้าเยอ เถ้าไล แม่ย่างาม แม่มดบนทังเทวดาอันรักสา ผาติ่ง แลสบ / อู ทั้งสบเจิง แลแสนเขาคำ ทั้งสบคานสบโรบ สบดง ผาตัดแกตังนาย ทั้งหลักหมั้นทายขัน ทั้งนาไร่เดียวภูเขากลา อ้ายมา ท้าวคองอยู่หนองหลบ ภูเขากาหัน / ทั้งผาขวางกอนฟ้าเยียม ทั้งกอนกายฟ้าอันหมายไว้ที่เชียงดงเชียงทองนั้น เปนควาย ๓๖ ตัว คันเมือรอดแล้ว เราจักได้บูชาผีฟ้าผีแผนทั้งหลายฝูงนี้แล คันเถิงเดือน / เจียงให้ขึ้นชุบ้านชุเมือง เดือน ๓ ให้รอดเมืองชวา คันผู้ใดบ่ขึ้น เราว่าบ่ซื่อต่อเราแล อันว่าไทเลี้ยงฟ้าเลี้ยงแถนนี้ ปู่เจ้าฟ้าหลวงโงมหากได้สั่ง / เราไว้ให้รู้จักหัวใจเจ้าขุนทั้งมวล อันอยู่แผ่นดินเมืองล้านช้าง ผู้ซื้อแลผู้คดจากเจ้าแผ่นดินหั้นแล ปู่เราเจ้าฟ้าหลวงโงมสั่งไว้ / สืบสืบมาดังนี้แล อัน ๑ เจ้าทั้งหลายอย่าเอาไพ่เมือเปนข่อย ไพ่ผิดกันเปนอันหนัก เปนต้นว่ามีชู้สู่เมียท่าน ให้ไหมเอาแต่ ๕ บาท เขาหากข้ากันตาย

๓๒

เอาตัวมันแทผู้ ๑ อันตายนั้น อัน ๑ ไปเสิกอย่าเอาคาหัวไปแต่บาท ๑ เถิง ๒ บาท ต่อเท่าเถิงร้อยก็ว่าเปนค่าหัวแล้ว เจ้าขุนอย่าไหมไพ่กายร้อยขึ้นเทิง / ผู้ใดยังไหมจักเสียหน้าตัวมันจักเอามาใส่ตางไพ่ พระยาฟ้าสั่งสอนเจ้าขุนทั้งหลายมากนักกว่านั้น อันนี้ว่าสมพอก่อนแล แต่นั้น / เจ้าขุนทั้งหลายก็ออกไปกินบ้านกินเมืองชุแห่งหั้นแล พระยาก็เอาริพลออกมาทางบกรอดเชียงดงเชียงทองเมื่อเดือน ๔ ขึ้น ๓ ค่ำ วัน ๓ มื้อกายซะงา / หั้นแล นางแก้วฟ้าผู้เปนเจ้าแทนนั้น ทั้งชาวบ้านชาวเมืองทั้งหลายจึงมาสู่เข้าเลาขวัญ กระทำอุสสาพิเสกให้ขาเจ้าฟ้าทั้ง ๒ ผัวเมียเสวยราชเปนท้าว เปน

๓๓

พระยาในเชียงดงเชียงทองหมั้นอยืน มีลูกยิงลูกชายสืบสายไปบ่ให้ขาด สืบเชื้อชาดแผ่นดินไปหั้นแล เมื่อพระยาฟ้างุ้มปราบบ้านปราบเมืองทั้งมวลได้แล้ว จึงขึ้นมาอยู่เชียง / ดงเชียงทอง ยามนั้นคนทั้งหลายในเมืองล้านช้างทั้งมวล เอาผีฟ้าผีแถนผีพ่อผีแม่เขาเปนที่จั้งที่เพิ่ง เขาก็ร้ายนักเขาบ่รู้จักคุณพระพุทธ / พระธำพระสังฆะเจ้าสักอันใดเท่าอางแก้วอางหานอางหอกอันดาบนางแก้วฟ้า อันเปนลูกพระยานครหลวงอันเปนเมียพระยาฟ้าโงม / นั้น นางจึงจากับผัวว่าเมืองอันใดบ่มีสาสนาพระเจ้าดังนี้ ข้าก็อยู่บ่เปนข้าจักคืนเมือหาพ่อข้าชื่อเมืองพระนครหลวงพู้นแล พระยาฟ้าผู้เปนผัวจึงว่า

๓๔

คันดังนั้นเราถ้าไปไหว้พระนครหลวงขอเอาสาพระพุทธเจ้ามาเทิน จึงแต่งนายคนใช้เอาคำไป ๓ หมื่น เงิน ๓ แสน แก้วน้ำดง แก้วภูก่อ แก้วจอมเพด ทั้งมวลนี้ / เปนบัณณาการแก่พระนครหลวงอันเปนพ่อนางแก้วเกงยานั้นแล พระนครหลวงจึงรำเพิงหาลูกตน อัน ๑ ก็อยากให้สาสนาสัพพัญูเจ้า / แผ่ไปทั่วชุมพูทวีปทั้งมวล จึงจักให้มหาเถรเจ้าตน ๑ ชื่อว่าพระป่าสมันเจ้าตนพี่ กับพระมหาเถรเจ้าเทพลังกา ลูกสิดพระทั้ง / ๒๐ ตน จึงนำเอาพระบางเจ้าไปโผดสัดทั้งหลาย พระมหาจุลล นาคเถรเจ้าได้ยินชาวลังกาว่าดังนั้น จึงเข้าสัมมาบัตติยานไปสู่ป่าหิมมพานที่ก้อนหิน

๓๕

เสลาบาตรอันหล้างมีกับป่าหิมพานแต่ปถมกัปพู้น จึงพบเจ้ารัสสีชาวตนมีรัสสีทองตน ๑ รัสสีชาวตน ๑ สองตนนี้แก่กว่าทั้งหลาย มหาจุลลนาค / เถรเจ้าจึงต้านจากับเจ้ารัสสีอันชาวลังกาอยากหล่อรูปพระพุทธเจ้านั้น จึงร้อนหินปัณฑกัมพลสิราบาดพระยาอิน วิสุ / กัมมเทวบุดทั้งพระยาอินแลเทวดาทั้งหลายอันอยู่อันอยู่ชั้นฟ้าชื่อว่าตุสสดียามาตาวติงสาจาตุมมลี เทวดาทั้งหลายอันอยู่แผ่นดินแล / จักกขพานทั้งมวลพร้อมกัน มีพระยาอินเปนประธาน มหาจุลลนาคเถรเจ้าเปนประธานพายใน จึงใส่รัสสี ๒ ตนมาเอาเงินเอาคำดอมพระยาลังกา

๓๖

อันชาวลังกาหากรอมกันไว้ที่มหาเจดีหลวง จักใคร่หล่อรูปพระพุทธเจ้านั้น เจ้ารัสสีจึงตระหมวนเอาเข้าของทั้งมวลแล เท่าเม็ดเข้าฝางเอาแลคนเท่าเม็ด / งาดำได่แล้วพระยาลังกาจึงเอาคำร้อย นิกะ ๑ ให้แก่เจ้ารัสสีเอาไปหล่อกับของชาวเมืองแลเทวดาทั้งหลาย พระยาลังกาจึงอ / อธิษฐานว่า คำขานี้ให้เปนตีนทั้ง ๒ ให้เปนมือทั้ง ๒ ให้เปนหัวใจพระพุทธเจ้าเทิน อธิษฐานแล้วสั่งเจ้ารัสสีทั้ง ๒ ว่า เมื่อใด / หล่อพระเจ้าแล้ว เจ้ากูจงให้มหานาคเถรเจ้ามาหาผู้ข้าแด จักมุทธาพิเสกในเมืองลังกาพี้ ให้รือชาปรากดทั่วทีปทั้งมวล คันพระยาสั่งแล้ว

๓๗

เจ้ารัสสีก็ไปรอดมหาจุลลนาคเถรเจ้าหั้นแล พระยาอินแลเทวดาทั้งหลายก็รอมเอาเงินคำแลทอง อันเปนของแห่งตนมีมหาจุลลนาคเถรเจ้า / แลพระยาอินเปนประธานจึงไว้หนักแก่วิสุกัมมเทวบุดหล่อ เมื่อจักหล่อนั้นเดือน ๔ เพ็ง วันอาทิตยามจักใกล้รุ่ง คันว่าหล่อแล้วมหาจุ / ลลนาคเถรเจ้าทั้งพระยาอินแลเทวดาทั้งหลายจึงนำมาตั้งไว้ในขัวหลวงลังกากลางเมือง จึงให้เมือสัญญาแก่พระยา ลังกา พระยาจึงเอารา / ชสมบัตติทั้งมวลมาบูชาธาตุพระพุทธเจ้า หาองใส่ในไตคำมาตั้งไว้ซ่องหน้าพระพุทธเจ้าแล้ว จึงถวายราชสมบัติทั้งมวลบูชาพระพุทธเจ้า พระยา

๓๘

พระยาลังกาจึงอธิษฐานว่าดังนี้ ผิว่าพระพุทธเจ้าองนี้จักตั้งอยู่โผดทั้งหลายในลังกาทวีป แลชุมพูทวีปให้แล้วคำมักคำปรารถนาแห่งคนทั้งหลายดังนั้น จงให้ธาตุพระ / เจ้า ๕ องนี้เสดจเข้าในตนตัวพระพุทธเจ้าบัดนี้เทิน คันว่าพระยาลังกาอธิษฐานแล้วดังนั้น ธาตุพระเจ้าก็เสดจเข้า / ในหน้าผากอง ๑ เสดจเข้าในตอมคออง ๑ เสดจเข้าในตนตัวพระพุทธเจ้าซองมหาจุลลนาคเถรเจ้า กับทั้ง / พระยาลังกาแลเสนาอามาดทั้งหลายหั้นแล เทวดาทั้งหลายแต่หมื่นโลกจักรวาลทั้งมวล ตราบต่อเท้าเถิงชั้นฟ้าตุสิดา สาธุการผายเข้าตอกดอก

๓๙

ไม้บูชาประทูปประทีปมกานักแล พระยาลังกาอยู่ ๗ วัน ๗ คืน จึงวิหารที่ขัวหลวงหั้นไว้พระพุทธรูปเจ้าแล ที่นั้นยังมีสระใหย่อัน ๑ ข้างขัวหลวงวิหารหั้นชื่อว่า สระบางพัทธา / เขาลวดว่าพระบางเจ้า อัน ๑ เขาเอานิมิดไปเอาเงินคำดอมพระยาลังกาหล่อนั้นหั้นแล เสนาชาวเมืองทั้งหลายว่า เอาของข้าใส่บาง บาง / ว่าดังนั้น อันนี้เปนโวหารชาวลังกาแล อัน ๑ คันว่าผู้ใดได้ไหว้ได้บูชาพุทธรูปเจ้า ความอันเคียดแลตัณหากิเลด พยาธิอันเกิด / ในเนื้อตน ก็ลวดน้อยลวดบางหายเสีย พระยาลังกาจึงเอานิมิต ๓ ประการนั้นมาเปนชื่อ จึงเรียกชื่อพระพุทธรูปเจ้าอันนี้ว่าพระบางเพื่อดังนั้นแล แต่

๔๐

นั้นรพะเจ้าอยู่โผดสัดแลคนทั้งหลาย ในเมืองลังกาได้ ๗ ชั่วพระยาแล มหาพุทธโคสจานเจ้า ไปปานหนังสือในเมืองลังกา มารอดเมืองนครหลวงจึงเล่า / ต่อพระยานครหลวงว่ายังมีพระบางเจ้าตน ๑ อยู่เมืองลังกา วิเสดนัก ย่อมให้แล้วคำมักคำผาถนาแห่งคนทั้งหลาย องพระเจ้า / นั้นหนัก ๔ หมื่น ๘ พัน ๕ ร้อย เปนปัญจโวหะคำทั้งเงินทั้งทอง หล่อดอมกัน อัน ๑ หากเปนแต่ตำนานแต่ลังกามากับพระบางเจ้า / แล พระยานครหลวงได้ยินจึงใช้ไปธำมิดธำสหายกับพระยาลังกา ขอเอา ธำเตยยปิฏกะทั้ง ๓ กับทั้งพระบางเจ้ามาไว้ไหว้นบ ให้โผดสัดทั้งหลายใน

๔๑

เมืองนครหลวง พระยาลังกาจึงให้ธำเตยยปิฏกะทั้ง ๓ มาก่อน พระบางเจ้าจึงหากเสดจมาในเมือง นครหลวงเมื่อเดือน ๔ เพง อยู่โผดสัดทั้งหลายในเมืองนคร / หลวงได้ ๗ ชั่วพระยา จึงได้มาอยู่ในเมืองล้านช้าง เมื่อพระยาฟ้างุ้มแลนางแก้วเกงยาอันให้ไปขอดอมพ่อตน ผู้ชื่อว่าพระยานครหลวง นั้นแล เมื่อจักเอาพระบางเจ้ามานั้น มีพระมหาปราสมันเจ้ากับเทพพมหาลังกาเจ้า เปนประทานชาวเจ้ามาดอมซาวตน จึงให้คนผู้เปนคำ / คงรักสาพระบางเจ้าทั้งเตยยปิฏกะทั้ง ๓ พระสังฆะเจ้าทั้งหลายมากนัก ผู้ ๑ ชื่อนรสิง ผู้ ๑ ชื่อนรเดช ผู้ ๑ ชื่อนรสาด เขาทั้ง ๓ นี้ประกอบด้วยสาตรเพด ทั้งมี

๔๒

หูราสาดเปนเค้าแล คนกานช่างสักช่างพระช่างเหลกช่างทองช่างคำแลเครื่องหลิ้นทั้งมวล เปนต้นว่าเล่นหนังรามเกียน แลค้องเมงคุมเครื่องหลิ้นเครื่องเสพทั้งมวล จัก / ให้คนชาวนครหลวงมาปางนั้น ๔ บ้าน กับพระป่าสมัน กับทั้งพระเทพพลังกาเจ้านั้น พัน ๑ คนกับนรสิง พัน ๑ คนกับนรเดชพัน ๑ คน / กับนรสาดพัน ๑ คนกับแม่นมนางแก้วเกงยาพัน ๑ ทั้งยิงชายน้อยใหย่ทั้งมวล ๔ พัน จึงให้เมือสายมาเปนเมืองอมนางคนทั้งมวล ฝูงนี้ พระนครหลวง / เจ้าส่งให้มาดอมพระป่าสมันเจ้าหั้นแล มารอดเมืองแกหั้นแม่นมนางแก้วเกงยาเปนพยาด มาบ่ได้จึงอยู่ที่ ๑ ว่าโคบไผดินเมืองแกหั้น เถ้าเมือง

๔๓

แกกับเจ้าหมื่นแก จึงแทกดินที่โคบไพให้แก่แม่นมนางแก้วเกงยาแล้ว กว้าง ๒ พันวาแล้วยาว ๒ พันวา ให้เขาตั้งเปนบ้านข่วงเขาหั้นแล จึงได้ชื่อว่าบ้าน / ไพแม่นมเพื่อดังนั้นแล อยู่หั้น ๒ เดือนพระยาฟ้าทั้งนางแก้วเกงยาจึงแต่งไปรับเอาพระบางเจ้า รอดเมืองแกมา เจ้าหมื่นจันทั้งชาว / บ้านชาวเมืองทั้งหลายจึงรัทธนาพระเจ้าเซาที่ดอนจันก่อนท้าวพระยาทั้งหลาย ทั้งชาวบ้านชาวเมืองก็ไปไหว้พระบางเจ้าทั้งไหว้พระมหาเถร / เจ้าทั้ง ๒ พระมหาเถรเจ้าทั้ง ๒ จึงถามท้าวพระยาว่าดังนี้ ที่ใดว่าปากไช ที่ใดว่าปากปาสัก ที่ใดว่าโพนสัก ที่ใดว่าหนองจัน ที่ใดว่าหนอง

๔๔

กระแด ที่ใดว่าพังหมอ พระมหาป่าสมันเจ้าถามดังนั้น เขาจึงหาเจ้าเมืองเชียงมุงมาถามเถ้าเมืองเวียงจันแล เถ้าเมืองเชียงมุงจึงเล่าบ่อนเล่าที่ / ทั้งมวลดังนั้น พระจึงเอาตำนานแต่เมืองนครหลวง นั้นมาอ่านดู แม่นดังเถ้าเมืองแลท้าวพระยาทั้งหลายบอกแท้แล พระจึงว่าอันที่ปากประสัก / หนี้ เจ้ารัสสีทั้งหลายหมายหลักไม้จันไว้ในที่นี้แล อันที่สระโพนสูงเลื้องตาวันออกเล่า ข้างหนองกระแดมาก้ำวันตกเจ้า / รัสสียังเอาหลักหินอัน ๑ เปน ๔ เลี่ยม หมายไว้แต่ธาตุพระเจ้าทั้ง ๔ ตนพุ้น เปนต้นว่าพระกกุสันโท พระโกนาคมน พระกัสสัปะเจ้ามาใส่สิงคำ

๔๕

ตัว ๑ อธิษฐานจึงเอาหลักหินหมายไว้ อันนี้เปนธาดพระพุทธเจ้าทั้ง ๔ องดีหลีแล ธาดอันมาตกที่ในเมืองสุวัณณพูมมิ ที่หลักหินเปนเค้าแล เมื่อพระยา / สีธัมมโสกราชให้อรหันตาเจ้าทั้งหลาย เอาธาดมาตกในเมืองอันนี้ ที่ ๑ ว่า กุพระหาง ที่นี้เปนเค้า ที่ ๑ พระนาราย ที่ ๑ พระสาด ที่ / ๑ พระเขียน ที่ ๑ พระนาเถียน ๒ ที่นี้ อยู่ในเมืองขวางโลกกบาน ที่ ๑ ว่าพระนม ที่ ๑ ว่า โพนผิงแดด อันที่ปากประสักก้ำใต้ อันเจ้ารัสสีใส่ธาดอูป / ไม้จันไว้นั้น ธาดพระเจ้าทั้ง ๔ ใส่อุปแก้วทั้ง ๔ ลูก จึงอธิษฐานไว้หั้นแล อันนี้เปนธาดพระพุทธเจ้าทั้ง ๔ ตนนี้แล อันว่าเมืองชวาอันเราจักเมืออยู่นั้น อันนั้นตน

๔๖

พระโคดมเจ้าได้มาโผดสัดทั้งหลายดามดังพระพุทธเจ้าทั้งหลาย แต่ก่อนพู้นดีหลีแล ที่ ๑ ว่าผาบุนฟากน้ำของก้ำเหนือเมืองวันตก เหนือคกทอนหั้น ที่ ๑ ว่า งอนสบ / โรบเบินเหนือ ที่ ๑ ว่าพูเขากา ที่ ๑ ลุ่มภูเขากากำมาน้ำของ เขาว่าก้อนหินหมอโลน ที่ ๑ ลุ่มภูเขากากำมาวันออก ใต้สบ / ห้วยช้างอย้านเทงฟังน้ำคาน หัวเข้าจ้าวอรหันตาเจ้ายังไว้รอยตีน ๔ อันเท่าว่านิ้วตีนบ่สำแดงที่ภูเขากากำเมือน้ำคานหั้นแล สาสนา / พระเจ้าอันมาตั้งอยู่ที่เมืองชวา ยังจังจักเปนไปเท้า ๕ พันวัสสาพู้นดีหลีดาย พระมหาป่าสมันเจ้าว่าตำนานอันเราอ่านให้ท้าวพระยาทั้งหลายฟัง

๔๗

นี้หากมีแต่ปถมกัปพู้นมา อินพรหมทั้งหลายหากเขียนไว้ในแผ่นหินอัน ๑ ในเมืองอินทปัตถนครพู้น ดีหลีดาย พระว่าดังนั้นแล อยู่หั้นได้วัน ๓ คืน ผู้มักเมือ / ทางน้ำก็เมือ ตัวพระมหาป่าสมันเจ้าทั้ง ๒ ก็จึงเอาพระบางเจ้าออกมาเวียงคำหั้นแล พระยาเวียงคำจึงราธนาพระพุทธเจ้าไว้ไหว้ / นบครบบูชาพระบางเจ้าจึงกทำปาติหาน เมื่อกลางคืนนั้นมากนัก รุ่งเช้าแล้วเขาจึงแต่งออกมาเมืองชวา คนผู้หามพระเจ้านั้นมี ๘ คน / ชุวันมื้อจักมานั้น ยังบ่ได้หนักนัก ๑๖ คนยอก็บ่ได้ ๒๕ คนยอก็บ่ได้ พระทั้งนายทั้ง ๓ อันรักสาพระเจ้ามาแต่เมืองนครหลวงพู้น จึงถอดสากดุสาก

๔๘

ออกว่าพระเจ้ามักอยู่หั้นก่อน เหดว่าพระเจ้าหลิ่งเหนพระยาฟ้างุ้มบ่ชอบโลกชอบธำแลข่มเอาคาไรนา ข่มเอาลูกยิงนางสาวเพิ่นแล เอาเมียเพิ่นมาอยู่มา / นอน ข่มเอาบ้านเอาเมืองเพิ่น ข้าเจ้าบ้านเจ้าเมืองเสีย คนทั้งหลายจักได้ขับหนีจากเมืองล้านช้าง เพื่อดังนั้นแล อัน ๑ อาดนางเกงยาก็บ่ / หมั้นยืนหลาย พระบางเจ้าหลิ่งเหนสิ่งนั้น จึงบ่มารอดเมืองซวาเพื่อดังนั้นแล แลอยู่โผดสัดทั้งหลายหั้นก่อน พายหน้าสำลูกสำหลานอันเปน / เจ้าแผ่นดินเชียงดงเชียงทองชอบธำ พระเจ้าจึงมาโผดสัดทั้งหลายหั้นแล แต่นั้นพระมหาป่าสมันเจ้า กับทั้งเทพพลังกา จึงไว้พระบางที่เวียงคำหั้นแล

นิทานขุนบูรมผูก ๒ แล

จุฬสักราชได้ ๑๒๓๕ ตัว ปีก่าเร้า เดือน ๑๒ แรม ๙ ค่ำ วัน ๕ มื้อกัดไส้ ริจจนาแล้วยามแถ หมายมี ท้าวพันสาวตันผัวเมีย มี / สัทธาได้สร้างขุนบูรมมัดนี้ ไว้กับสาสนพระเจ้า ตราบต่อเท้า ๕ พันวัสสา นิพพานปัจจโยโหนตุโนนิจจํทุวํทุวํ